Иргэн Дамба өөрийн цахим хуудснаа Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Л.Оюун-Эрдэнэд хаяглан БНХАУ-ын Эрээнд үүсээд байгаа нөхцөл байдал, гарц шийдлийн талаар бичжээ.
Тэрээр "Улсын Ерөнхий сайдаа, Эрээний хашаа, гудам монголын ачаагаар дүүрч, багтахаа болилоо. Гамшигт үзэгдэл. Үеийн залуугийн хувьд цаг үеийн асуудлаар хэдэн зүйл хэлья.
1. Ачаа тээврийн үнэ үлэмж нэмэгдэхийн хэрээр жижиглэнгийн үнэ дагаад хүчтэй өсөлт үзүүлж байна. Наймаачид үүнийг ашиглаж улам бүр гааруулах тохиолдолд ч нийтлэг ажиглагдах боллоо.
2. Нэгэнд өссөн үнэ бууддаггүй сайн туршлага манай улсад соёл болтолоо тогтсон тул үнийн хөөрөгдөлд эдийн засаг тамирдаж, иргэдийн амьдралын чанар эрс муудлаа.
3. Зарим тохиолдолд захиалсан бараагаа өртөгөөс нь илүү тээвэр, гаалийн зардал төлж Улаанбаатарт хүлээн авах болов.
4. Зуны улирал эд дундаа явж буйтай холбоотой ил задгай талбайд тавьсан ачаа бороонд норох, салхи шуурганд бохирдох эрсдэлээс болж бараа, түүхий эдийн чанар муудаж, монголын баялаг үнэгүйдэж эрээн дээр харсаар байтал хог болон хувирсаар. Бид нэг л Монгол. Нэг л эдийн засагтай. Бид зүтгээд зүтгээд маш жоохон баялаг бүтээдэг, хамгийн хөгжил муутай, авилгалд нэвт идэгдсэн ядуу орнуудын нэг.
5. Хоёр хөрштэйгөө иж бүрэн стратегийн түншлэлийн гэрээ байгуулж, найрсаг сайн хөршийн харьцаатай гэдэг боловч нидэр дээр хоёр хөршийн худалдааны татвар нь Америк-Хятадын худалдааны дайн гэх татварын бодлогоос ч өндөр тул экспортын чиг баримжаатай үйлдвэрлэл манайд хөгжих ямар ч үндэс суурь алгаа. Бүр ямар ч. Хятад, Орос хэрэгтэйгээ уриалгахан авч онц ач холбогдолгүй зүйлсээ чанга цоожинд байлгасаар. Гадаад бодлогоо явуулж эхлэе.
6. Манай орон хамгийн ядуу орнуудын нэг мөртөлөө хамгийн баян орнуудаас илүү үнэтэй хувцас, хоол хүнс хэрэглэж байна. Мах гурилыг эс тооцвол. Америкийн супермаркет чи зөндөө л орсон байх. Ченжийн дамалж зарж ашиг хийдэг аалзны торонд чанга хүлэгдэж, сүлжээс бүрийн зангилаа дээр нь авилгалын соруул гүн шигдсэн байна.
7. Энэ жил шалгарсан Монголын топ 100 аж ахуй нэгжүүдийг харахад уул уурхайн болон уул уурхайтай холбоотой бизнесүүд цэцэглэж байгаа нь сүүлийн 20 жил ярьсан эдийн засгийн солонгоруулах бодлого огт урагшаалгүйг илтгэж байна. Тэдгээр аж ахуй нэгжүүдийг муу гэх гэсэнгүй. Харин ч бахархаж байна. Түүхий эдээ зөөсөөр нэг өдөр дуусахад халамжинд баригдсан ард түмэн, олигтой эмнэлэг, сургууль, өөрийн эдийн засгаа тэтгэх аж ахуйн нэгжүүдгүй болж хоцрохнээ. Том үгтэй залхуу залуусаар хот дүүрлээ. Цүнх барьсан үеийн залуу том машинтай дайрчих шахаад өнгөрөхөөр арга ч үгүй биз. Тэдний мөрөөдөл гадаад явах л байна. Солонгоруулья.
8. Монгол улсын хөнгөн үйлдвэрийн бизнесийн салбар нь улс орны бүхий л салаа мөчрийг тэтгэх салбар. Хүнс, Хөдөө аж ахуй, Хөнгөн үйлдвэрийн яаман дээр Хөнгөн үйлдвэрийн гэх нэг жижигхэн бүтэц дээр цөөн хүн, энэ том салбарын бодлого боловсруулж, хэрэгжүүлж, хөгжүүлэхээр суух нь ямар ч ирээдүй алгаа. Чамд бол гоё л ярьдаг байх. Эдийн засгийн яам бус Худалдааны, Хөдөө аж ахуй, Хөнгөн үйлдвэрийн яамдууд хэрэгтэй байна.
9. Хувийн хэвшилүүд, мэргэжлийн холбоодтой ширээний 2 талд сууж хөрөнгө оруулалт, иновацийн асуудалыг шийдвэрлэхэд цагаа зараач. Тэдний бизнесийг гадаадад гарахад гадаад айлчлалаа чиглүүлээч. Ажил хийж буй, бизнес эрхлэж буй иргэдээ хүчтэй дэмжээч. Хөрөнгө мөнгө хангалттай байна. Хандлага, төрийн албаны авилгал, бага сага мэдлэг туршлагагүй байдал гацаа болж байна. Нүсэр том ордон, олон давхар зөвшөөрөл чамтай уулзашгүй хол мэт байна. Зүгээр гудамдаа гараа. Бид яах ч үгүй. Бизнестэй уулз. Гэрээ хорооллоор яв. 500к кармалаад дэлгүүр орж хүнс аваад сар амьдараад үз. Автобусанд сууж ажилдаа ирж үз. Манайх жижиг ороон. Бусад улсын ерөнхий сайд, дарга нар дугуйгаар, метрогоор, алхаад ажилдаа явж байна. Гэрэлтэй 3 машин, түмэн сүр данзангуудаа болио. Чингис хаанаа судлаарай. Энгийн иргэдийнхээ дунд амьдарч байсан байдаг шүү. Буруу юм хийсэн хүн бусдаас хулгадаг. Бизнес хийлгэх хүмүүс төрийн албаруу зөвшөөрөл хөөцөлдөж явуулаад үз. Цаадуул нь яах нуу үзээч!!! Өөрөөр ажиллаж, өөрөөр сэтгэ. Дарга нарын сүлжээг тэжээж, тансаглалыг нь даах гэж зовж байна өө.
10. Ардыг амаржуулж, Төрийг цомхотгож, Цэргийг чадавхижуулах төрийн үндсэн үүрэг. Манайд аль нь ч хэрэгжихгүй байна. Цүнхтэй мөнгө барьсан өвөрлөгч нар яам тамгад хамгийн бяртай хүссэн шийдвэрээ гаргуулж байна. Гадаад хөрөнгө оруулалтыг үгүйсгэх гэсэнгүй. Цүнхтэй мөнгө барьсан хүмүүсээс хамгаалах цагдаа, тагнуулын байгууллагууд ажиллаж байна уу? Ажиллуулья. Хэдэн Монголчуудыгаа мөрдөж мөшгөөд бизнесийг булааж авдаг тогтолцоо бий болсоон. Хэдэн Монгол хаачихвээ хаанаас яваад хаа хүрсэн нь тодорхой.
11. Эцэст нь хуулиа хэрэгжүүлмээр байна. Төрийнхөнд бус түмэнд хууль чинь дарамттай байнаа. Шорон дүүрлээ. Ажилтай орлоготой бол архи ууж, хулгай дээрэм хийхгүй ээ. Архитай биш, сайн ажлын байр нэмэгдүүлэхэд тэмцмээр байна. Ажлын байрыг мега төсөл, зууны бүтээн байгуулалтууд бий болгохгүй ээ. Наа чинь үлгэр. Том төсөл нэрээр гадныхан мөнгө угааж, өртөгөөс нь хэдэн их мөнгөөр барьж байгуулан цавчдаг юм утгаа алдалаа. Нэг гараараа өгч байгаа мэт боловч нөгөө гараараа нугалаад авч байнаа. Нэмээд манайд боловсон хүчин нь байхгүй. Тоож ирэх хөрөнгө оруулагч ч алга. Өөрсдөө юухан хийхэн хийгээд амьдралаа өөд татаад өглөө эрт ажилдаа яваад, үдэш эхнэр хүүхэддээ инээмсэглээд ирэх урам зориг хэрэгтэй байнаа. Шулуулж ханалаа. Шударга бизнес хийсэн хүн өрөнд орж өтөнд баригдан, эцэст нь амиа хорлох боллоо.
Монголчууд муу ард түмэн бишээ. 2 их гүрэн байгуулж, хувьсгал хийж эх орноо дэлхийд данстай болгосон чанга хүмүүс. 1921 оны нийслэл хүрээ 1990 оны Улаанбаатарын зураг хараарай. 70 хан жилд дэлхийтэй гар барьж, газар тарилан, хөдөө аж ахуй, үйлдвэрийн орчин үеийн улс болсон байдаг шүү. Хүн бүр нь ажилтай гар хумхилгүй зүтгэж улсаа мандуулсан өвгөдийнхөө түүхийг үзээрэй.
Улс орон үймээнтэй байна. Цэгцэнд нь оруулж, зөв зам дээрээ гарья. 80 он, шинэ үеийн төлөөлөл болж гарч ирсэн чамаас хөгшөөн их зүйл хүлээж байна. Эхнээсээ итгэл нь алдарч ах нарынхаа араас орлоо гэцгээх болж. Намын даргаа авлаа. Ерөнхий сайд боллоо. Хажууд чинь насаараа хаяаагаа дэрлэлцсэн Хүрэлсүх, Занданшатар ах нар чинь байна. Зөвөөр ойлгуулж, бурууг нь хэлж түмнээ бодоо. Чи бяртай байна, бахдам сайхан байна. ХЭРГИЙГ НЬ ГАРГАЖ, ЗӨВ ЗҮЙЛД ЗҮТГЭЭ ХӨГШӨӨН…