Тамхи хэмээх “хар тахлаас” аврах нь татвар нэмэх

Нийтэлсэн: Э.Тамир
2025.11.12 09:00

Утаат ч бай, электрон ч бай тамхины хэрэглээтэй хүмүүсийн хорт хавдраар өвчлөх магадлал хоёр дахин их байдаг. Энэхүү нийтлэлийг бэлдэхээр цахим орчинд хайлт хийж байтал “Тамхи татдаг 10 хүний ес нь нас бардаг гэсэн” ярилцлага ч байна.

Тэгэхээр тамхидалтад анхаарах нь зайлшгүй болж таарах нь.

Нэгдүгээрт, хувь хүний ухамсар,

Хоёрдугаарт, улс орны татварын бодлого энэ асуудлыг шийдэж болно.

Эрүүл мэндийн яамны судалгаагаар насанд хүрэгчдийн томоохон хэсэг нь тогтмол тамхи татдаг гэж үздэг бөгөөд энэ нь жил бүр олон мянган хүний амь насыг богиносгож, эрүүл мэндийн системд асар их дарамт учруулдаг гэсэн байна.

Сүүлийн жилүүдэд цахилгаан тамхи буюу никотин ууршуулагч бүтээгдэхүүнүүдийн хэрэглээ залуусын дунд огцом нэмэгдэж, шинэ төрлийн донтох хандлагыг бий болгожээ. Энэ нь уламжлалт утаат тамхины хэрэглээг бууруулах бус, харин шинэ хэрэглэгчдийг бий болгож буй нь судалгаагаар нотлогдсон.

Татвар нэмэгдүүлэх нь хэрэглээг бууруулах хамгийн үр дүнтэй арга

Дэлхийн Эрүүл Мэндийн Байгууллага (ДЭМБ)-ын тооцоогоор, тамхины үнийг 10 хувиар нэмэгдүүлэхэд хэрэглээ дунджаар 4 хувиар буурдаг гэсэн судалгаа байна. Түүнчлэн ДЭМБ тамхины онцгой албан татварыг жижиглэнгийн үнийн 70 хувиар нэмэх зөвлөмж өгсөн байдаг. http://www.mnb.mn/+4http://www.mnb.mn/+4Zarig.mn+4

Монгол Улсын одоогийн татварын бодлого

Монгол Улс тамхины бүтээгдэхүүнд онцгой албан татвар (ОАТ)-ыг үе шаттайгаар нэмэгдүүлэх бодлого барьж байсан ч сүүлийн жилүүдэд нэмэлт өөрчлөлт хийх явц удааширсан байна. MassMilitarySupport+2Zarig.mn+2
Жишээ нь: Тамхины онцгой албан татварыг жижиглэнгийн үнийн 70 хувьд хүргэх ёстой гэж ДЭМБ зөвлөдөг ч Монгол Улсад энэ хувь өнөөдөр ойролцоогоор 33 хувьтай байна гэсэн мэдээлэл байна. Мөн цахилгаан тамхи, халаадаг тамхи зэрэг шинэ төрлийн никотинтэй бүтээгдэхүүнүүдэд татварын зохицуулалт хангалтгүй байна.

Тэгвэл бидэнд ямар гарц гаргалгаа байна вэ: Онцгой албан татварыг үе шаттайгаар нэмэгдүүлэх

Одоогийн 30‑40 хувийн түвшингээс эхлээд дараагийн 1‑2 жилийн хугацаанд жижиглэнгийн үнийн 50‑70 хувьд хүргэх. Цахилгаан, утаат тамхи зэрэг бүх төрлийн тамхины бүтээгдэхүүнд ижил татварын түвшингээр эргүүлэн бууруулах боломжгүй байдлаар ногдуулах хэрэгтэй.

Тамхины шинэ төрлүүдийн (жишээ нь цахилгаан тамхи) импортоор оруулж буй хэмжээг хяналтдаа авч, гаалийн болон нэмэгдсэн өртгийн татварын тогтолцоог шинэчлэх.
Тамхины сав баглаа, өнгө үзэмж, амт, үнэр зэрэг дээр хяналт тавьж “хүүхэд болон залуусыг татах” хүчин зүйлийг бууруулах.Татварын орлогоор эрүүл мэнд, сургалт‑сурталчилгаанд хөрөнгө оруулахТамхины татварын нэмэгдэл нь зөвхөн хэрэглээг бууруулах биш, нэмэлт орлого болж мэдлэг, өвчний урьдчилан сэргийлэх хөтөлбөрүүдэд хөрөнгө оруулах боломжтой. Энэ хөрөнгийг залуусын эрүүл мэндийн боловсрол, сурталчилгаа, татварын хяналт бэхжүүлэхэд чиглүүлэх.

Хэрсүү уншигчид бол татвар нэмбэл далд худалдаа наймаа нэмэгдэх биш үү гэж асуух байх. Тэгвэл энэ асуултад,

Тамхины татварыг нэмэгдүүлэх нууцаар тамхи оруулж ирэх, борлуулах нь өргөжих эрсдэлтэй учир зохицуулалт, хяналт нэмэгдүүлэх шаардлагатай. Жишээ нь, шошгоны тулгалт, хууль бус импортын эсрэг арга хэмжээ авч болно. Тамхины хяналтын бодлого нь зөвхөн хувь хүний сонголтын асуудал биш харин үндэсний эрүүл мэнд, эдийн засгийн тогтвортой байдлын асуудал юм. Утаат болон цахилгаан тамхины татварыг нэмэгдүүлэх нь хэрэглээг бууруулах, ирээдүй үеэ хамгаалах хамгийн бодит арга зам билээ.