Ч.Хантүмэн: Данс хаачихлаа, дарга нарыг мууллаа гээд ингэв үү
Гэрэл зургийг: Б.Ёндонжамц
“…Нялхас явлаа, нялхас явлаа. Нялхас 1500-аар явлаа” гэж жижиг тэрэгний жолооч зогсоо зайгүй “орилно”. Удалгүй л хаанаас ч юм тав гурваараа хүмүүс бүчин сууж, машин ухасхийн хөдөллөө. Би зүтгээд ч нэмэргүй гэж эвлэрснийх үү, эсвэл чиглэл нийлдэггүйнх үү… Ямартай ч энэ хавийн гудамжаар хүүхдүүд өгсөж уруудан алхана, тасралтгүй… Товор товор алхаж, халааснаасаа печень гаргаж идэх нь өхөөрдөм. Ах дүү хоёр мөстөж гялтайсан нарийхан гудмаар уруудаж, сургууль руугаа чиглэж явна. Тэдний нэг нь долоо, нөгөө нь тавдугаар анги. Хүний л ах юм гэсэндээ ах нь байсхийгээд дүүдээ “Халтираад уначихав аа. Чиний гутал гулгадаг шүү. Хурдан алхъя” хичээлээсээ хоцорлоо. Чамаас болж…” гэж бухимдангуй үг амандаа хэлнэ. Тэдний хичээл 13 цагаас орно. Эднийх хаа байсан Баруунсалааны гуравдугаар буудал, “зээл”-ийн гудамж өгсөөд байдаг тул автобусны буудал руу алхаж хүрэх гэж 30 минут зарцуулдаг ажээ. Буудал хүртлээ 4,5 километр тул буудалдаа хүрэх гэж яваад л ядарчихдаг. Автобусаар цааш дамжих хэцүү. Аав хүргэж өгсөн өдөр л гоё” гэж багачууд ярив. Хүйтэнд чихээ дарж, куртикны малгайндаа шигдэх зуур “чи ярь, би ярь, чи хариул” гэж нэгнээ цаашлуулах нь эгдүүтэй. “Нэг өдөр автобусны хаалганд хавчуулагдсан, хичээлээ тарчихаад оройтоод ирээд, харанхуй гудамжинд нохойд уруулах шахсан гэж “мань хоёр” хамаг сониноо “бужигнуулах” зуураа үе үе чихээ дарна. “Та зураг дарчихав аа. Ээж уурлана” гэх нь ямархан хэрсүү болохыг нь илтгэнэ.
ХАЦРАА ХАЙРУУЛАН, ДАГЖИН АЛХАХ 30 МИНУТ
Ах дүү хоёр бусдын л адил, хүүхдийн гэнэн цагаахан мөрөөдөлтэй. Тэр нь таеквандогийн спортоор хичээллэх. Гэвч гэр нь баруунсалаанд, сургууль нь Баянхошуунд. Орой тарж гэртээ ирэх гэсээр 19 цаг болчихно. Харанхуй гудмаар айдастай алхдаг гэв. Аав ээжийнх нь ажил офицеруудын ордонд. Өглөө гараад орой ирнэ. Хоёр хүүхдээ зөөж, хотын төвийн спорт клубд хүргэх боломж байхгүй. Аав ээжийнх нь хэлсэн “Том болохоор чинь явуулна” гэх үг өрөмний өт шиг хоёр хүүгийн санаа сэтгэлийг нь торгоож иржээ. “Уг нь таксины мөнгөтэй бол орой ч гэсэн би айхгүй явж чадна л даа” гэж цодгор гэгч нь ярих нь гэнэн томоогүй, бусдыг харж, шохоорхож, элдвийг сонирхож яваа 10-хан настай хүүгийн дотоод ертөнцийг илтгэнэ. “Саяхан аймаар хүйтрэхэд бид хоёр автобус хүлээж, 40 минут болсон. Тэгсэн харин нэг ах дуудаад, машиндаа суулгаж, сургуульд хүргэж өгсөн. Тэгээгүй бол бид хоёр бээрээд, эрүү зуурах гэж байсан” хэмээн ах нь нүдээ бүлтийлгэн хэвлүүхэн ярив. Өдөр бүр уул өөд өгсөж уруудах энэ хоёр хүүд хичээлээс гадуур өөрийгөө хөгжүүлэх, сонирхолдоо хөтлөгдөх ямар ч боломж ч алга. Гэхдээ “нэг л өдөр…” гэсэн хүүхдийн гэнэн сэтгэл, итгэл, хүлээлт байгаа нь сайхан. Тэд оройтохгүй шиг гэртээ ирж чадвал “дээдийн заяа” болжээ. Нохой шувуунаас айж, харанхуй гудмаар тэмтчиж, автобус хүлээж хацраа хайруулах ийм олон хүүхэд өнөөдөр Нийслэлд байна. Уулын орой дээр гэртэй хүүхдүүдэд сургуулийн автобус хүртээлгүй нь гачлантай.
УНААНДАА БАГТАХ ЯГ Л СУГАЛАА СУГАЛАХТАЙ АДИЛ
Баруунсалаанаас уруудсаар “Эх нялхас”-ын буудал буюу Гандангийн хойд талын буудал дээр ирлээ. Хүүхдээ сургуульд нь хүргэхээр яарах залуу ээж Г.Золзаяатай уулзав. Эдний хоёр хүүхэд нь харьяаллынхаа сургуульд явдаг. Гэхдээ хотын төв рүү сайн сургуульд сургах, эсвэл хувийн сургуульд элсүүлэх мөрөөдөлтэй гэж ярив. Учир нь дөрөвдүгээр ангийн охиноо Англи хэлээ багаасаа сайн сураасай гэж боддог. Бас, сонирхлыг нь дугуулаад бүжгийн дугуйланд явуулахыг боддог ч чаддаггүй хэлээрээ хэлсэн юм. Тэрбээр “Манай охин уг нь их эвсэлтэй. Би даанч байнга хөтлөөд яваад байж чадахгүй юм. Нэг өдөр автобусандаа багтахгүй үлдчихсэн байсан. Уйлаад л яриад үнэхээр хэцүү. Аргагүйн эрхэнд ажлаасаа чөлөө авч охин дээрээ очиж байгаа юм чинь. Үүнээс хойш яаж ийгээд өөрөө хүргэж өгч байж гэж шийдсэн. Хүйтэнд хөл гараа хөлдөөнө. Аймаар шүү. Миний ажил нэгдүгээр хороололд болохоор ирж очих гэсээр бөөн юм болох юм. Уг нь унаа унаш нь хүрэлцээтэй байдаг бол охиндоо санаа зоволгүй дугуйланд нь явуулмаар санагддаг. Даанч санаснаар болохгүй юм. Ид юм сонирхох, хөгжих насанд нь гэрийн даалгавраас нь цааш гаргаж чадахгүй байгаадаа эх хүний хувиар бас санаа зовох л юм” гэв. Эдний охин шиг халуун машинаар хүргүүлээд буулгуулчихдаг хүүхдүүд цөөнгүй ч гэлээ харанхуй гудмаар хацраа хайруулж, тэнхээ мэдэн гүйдэг ах дүү хоёр шиг хүүхдүүд түүнээс хэдэн арав дахин их байна.
"БИ АВЬЯАСГҮЙ ЮМ УУ…”
Оройн 19 цаг … МУБИС-ийн автобусны буудал. Олны хөлд дарагдсан “Багшийн дээд” бол автобусны буудлын төв цэг гэж хэлж болно. “Зүүн салааны эцэс- МУБИС” гэсэн бичигтэй автобус ирэхэд хүмүүс гүйхээрээ нэг болов. Сүйхээтэй нэг нь хүчээр түрэн орж, жаахан хүүхдүүд хөл хавьцаа л хавьчуулагдсан байх нь өрөвдмөөр. Удалгүй л автобусны жолооч хамаг байдгаараа орилж эхлэв. “Хаалга эвдэрлээ, хөөе. Буугаач ээ. Буу. Дараагийн автобусанд суу. Хөөе, би хаалгаа хаамаар байна” буугаач… Мал ачиж байгаа биш дээ. Малыг ч ингэж ачихгүй шүү дээ” гэж хамаг байдгаараа л дуу шуу болцгооно. Гэвч амжаад харьчих гэсэн хүмүүс дайрсаар л. Ингээд автобус ч хүчээр хөдөлж, хаалганаас зүүгдсэн зарим нэг нь албан хүчээр буув. Эрт “дайрсныхаа” хүчинд автобусанд орж амжсан би хүүхдээс яриа авах санаатай хойшлох гэж үзэв. Гэвч тэгж ажиглах нь битгий хэл, урагш ганц алхах ч боломжгүй байлаа. “Арай ч дээ, цаашаа л даа. Тохойгоороо толгой цохьчихлоо” гэж тэрүүхэндээ бухимдах олны дундуур зүссээр хойно очтол хүүгээ хөтөлсөн залуухан аав бухимдангуй зогсож байв. “…Манай хүүгийн хичээл 18 цагт тардаг. Зүүнсалааны автобусыг 30 минут хүлээж байна. Тэгээд төв зам дээрээ гараад гацчихна. Харих гэж явсаар 20 цагтай уралдаж очно. Хүү маань “Хоолоо идээд, даалгавраа хийж чадахгүй шахуу л унтана. Гуравдугаар ангийн хүүхдэд үгүй ядаж л тоглож наадах, толгойгоо сэргээх хэрэгцээ байна шүү дээ. Арай дэндүү юм. Өглөө хөөрхий унтаж байхад хүчээр шахуу өргөөд л гарна. Чанга байна аа. Аав аа би найзуудтайгаа адилхан дугуйланд явмаар байна” гээд л зовоох юм. Том болсон хүүхдүүд их юм шална шүү дээ. Чанга байна аа. Оройд хөөрхий ядарсан амьтан л гэрт орж байна, үнэндээ” хэмээн бухимдав. Нээрээ ч автобус хүлээж даарсан, хөлөө хавсарч дагжсан, унаанаасаа үлдэж хоцорсон хүмүүс хаа сайгүй л байлаа. Гадаа -25 хэм зааж байхад хүүхдүүд, гав ганцаараа унаа хүлээж зогсох нь ч бас зовлонтой, өрөвдмөөр…
СУУРЬ ХЭРЭГЦЭЭГ ШИЙДСЭН ЦАГТ Л ХӨГЖИХ ЭРХИЙН ТУХАЙ ЯРИХ БОЛОМЖ БҮРДЭНЭ
Энэ мэт зөвхөн нийтийн тээврээр л жишээ авахад манай улсад хүүхдийн хөгжих хөсөр хаягдаж байна. Өнөөдөр нийтийн тээвэрт 900 гаруй том оврын автобус үйлчилгээнд явж байна. Гэвч тэдгээрийн 50 гаруй хувь нь ашиглалтаас гарчээ. Аклагдсан автобусаар зорчиж байгаа учраас яг л хөргөгч шиг, битүү цанатай, хаана яваагаа мэдэхэд хүнд унаагаар хүүхдүүд зорчсоор. Хамгийн гол нь, дүн өвлийн хүйтэнд гадаа бүтэн цагаар ч хүлээх тохиолдол байсаар байгаа нь хүүхдийн эрүүл, аюул аюулгүй орчинд амьдрах эрхийг ч боомилж байна. Уг нь, нийтийн тээврийн автобус хүрэлцээтэй, түгжрэлийн асуудал бага ч гэсэн шийдэгдсэн байсан бол хүүхдүүд даарахгүй гэртээ харьж, зам дээр өлсөж зогсолгүй, дуртай дугуйландаа явах байлаа. Бас, гэрийнх нь ойролцоо дугуйлан дамжаа хангалттай байдагсан бол дэгдээд л очиж байлаа. Даанч дэврүүн хүслийг энгийн, наад захын хэрэгцээ нь л газарт хөсөр хаяж, хохироож байна. Автобустай ч болоосой… Магад энэ гэр хорооллын хүүхэд бүрийн хүсэл байж мэднэ.
“… Оройн 19 цаг 40 минут… Дараагийн зогсоол Жанцан дэлгүүр…” хэмээн автобусны чанга яригчаар зарлаж байна. Бяцхан сурагчид гадаа удаан зогссондоо хөлөө үе үе хавсарч, дагжин чичирнэ. Төвийн хүүхдүүд шиг байрныхаа доод давхарт дугуйланд хамрагдаж, унаа хүлээлгүй, дааралгүй анги руугаа дэрхийх хүсэл мөрөөдөл тэдэнд бий. Бас “Төгөлдөр хуураа сайн сурлаа” гэж ааваасаа атга чихэр авах цагаахан хүсэл бий. Хувийн сургуулийн бага ангийнхан шиг англиар “шулганах” цагаан атаархал ч бий. Ах дүү хоёр хүү шиг таеквандогоор хичээллэх дэврүүн их догдлол ч бий. Тэд хөгжихийг хүсэж байна. Хүсэл мөрөөдөл нь тэднийг хөглөж байна. Даанч суурь хэрэгцээ нь дутагдаж байна. Тэд дулаан, бас харанхуйгаас урьтаж харихыг л мөрөөдөж л хүүхэд насаа элээх ёстой гэж үү? Хэрэгцээ мөрөөдөл болчихсон асуудлыг шийдсэн цагт хүүхдийн хөгжих эрхийн тухай ярих боломж бүрдэхээр байна. Гадаа дагжмаар хүйтэн байна. Халтирч унахгүй, автусанд багтаад суучих “их” мөрөөдөл л тэдэнд байна. Дугуйлан биш дулаан унаа л мөрөөдөж байна. Хүсэхгүйдээ биш, аргагүйдээ …
0
0
0
0
0
0
0
0
