Б.Жавхлан: Гадаад валютын улсын нөөц таван тэрбум ам.долларт хүрлээ
Түмэн шувуут ХК өндөг болоод малын тэжээл үйлдвэрлэж, 6.9 тэрбумын ашигтай ажиллажээ. Бид Түмэн шувуут ХК-ын гүйцэтгэх захирал Ж.Болдыг урьж дотоодын хүнсний үйлдвэрлэлийн талаар ярилцлаа.
-Түмэн шувуут компани 2021 ондоо 6,9 тэрбум төгрөгийн ашигтай ажилласан нь өнгөрсөн жилийнхээс цэвэр ашиг нь 70-аад хувиар өссөн юм байна. Энэ өсөлтөд юу нөлөөлсөн бэ?
-Бид дан ганц өндөг үйлдвэрлэдэггүй. Малын тэжээл бусад хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг. Ерөнхийдөө үйлдвэрлэлийн хэмжээ өссөн. Энэ дундаа малын тэжээлийн бизнес дээр нэлээн их өсөлт гаргасан. 230 орчим хувийн өсөлт гаргасан байгаа юм. Ингээд үзэхэд ашигт нөлөөлсөн зүйлүүд эндээс үүдэлтэй.
-Тэгэхээр малын тэжээлийн үйлдвэрлэлтэйгээ хамт оролцсон гэсэн үг үү?
Тийм. Олон нийтэд танилцуулж байгаа санхүүгийн тайлан бол энэ компанийн бүх үйл ажиллагааг оролцуулаад гарсан дүн юм. Энэ жилийн цэвэр ашгийнхаа 30 хувийг хувьцаа эзэмшигчдэдээ ногдол ашиг хэлбэрээр долоодугаар сарын нэгнээс өмнө тараахаар болж байгаа юм.
Бид 6,9 тэрбумын цэвэр ашигтай ажилласан. Өнгөрсөн онд 4 тэрбумын цэвэр ашигтай ажиллаж байсан л даа. Энэ жилдээ цэвэр ашгийнхаа 30 хувийг цэвэр ашиг хэлбэрээр нь тараана. Хуримтлагдсан ашгаа ирээдүйнхээ бизнесийн үйл ажиллагаа, өргөжилтөд хөрөнгө оруулалт хэлбэрээр зарцуулъя гэсэн шийдвэртэй байгаа.
-Цар тахалтай байгаа үед олон улсын энэ хямрал нөхцөл байдалд иргэдэд үнийн өсөлт, хүнсний үйлдвэрлэл дотоодын бүтээгдэхүүний үнийн өсөлт анхаарал татаад байна. Өнөөдрийн байдлаар танайхаас гарч байгаа өндөгний үнэ хэдэн төгрөг байна. Өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад хэдэн хувиар өссөн бэ?
-Яг өнөөдрийн байдлаар манай өндөг 430 төгрөг байна. Сар хүрэхгүй хугацааны өмнө 30 төгрөгөөр буюу 7,5 хувиар үнээ нэмсэн. Өнгөрсөн жилийн мөн үед 400 төгрөгийн үнэтэй байсан. Энэ үнэ нь 2020 оны нэгдүгээр сараас 2022 оны гуравдугаар сар хүртэл хоёр жилийн хугацаанд тогтмол байсан. Энэ үед тодорхой хэмжээнд инфляц бусад бүтээгдэхүүний үнэ өсч байсан үеүд байгаа. Тэр үед аль болох өндөгний үнээ тогтмол барьж чадаж байсан. Сая 30 төгрөгөөр нэмж байгаа нь яалт ч үгүй биднээс хамаарахгүй хүчин зүйлийн нөлөөгөөр нэмлээ. Инфляц, валютын ханш, олон улсын тээвэр худалдаа гэх мэт зүйлээс зардал тодорхой хэмжээнд өссөн учраас үнээ нэмэхээс өөр аргагүй болсон гэсэн үг.
-Уг нь та бүхэн тэжээлээ өөрсдөө үйлдвэрлэж байгаа шүү дээ. Гаднаас импортоос хамааралтай байгаа зүйл нь юу вэ?
-100 хувь нэг нэгээсээ хамааралгүй бизнес дэлхий дээр байхгүй. Бид тэжээлийнхээ тодорхой хэсгийг түүхий эдийг импортоор авч байгаа. Энэ импортоор авахад гадаад валют хэрэгтэй, дээрээс нь импортоор авсан зүйлийг тээвэрлэхэд олон улсын худалдаа, бизнесийн харилцаанд заавал орж байгаа. Энэ нь макро эдийн засгийн бусад хүчин зүйлүүд зайлшгүй нөлөөлж байгаа гэсэн үг.
-2021 оны байдлаар Түмэн шувуут компани нийт өндөгний зах зээлийн 20-30 хувийг эзэлж байгаа. Импортын өндөгний үнэ дунджаар 300 гаруй төгрөгийн үнэтэй байгаа юм байна. Тэгэхээр импортын өндөгний үнэтэй өрсөлдөхөд юу юу нөлөөлөх вэ?
-Нийт зах зээлийн тавь орчим хувийг импортоор авч байна. Тавин хувиа дотооддоо есөн аж ахуйн нэгж хуваагаад үйлдвэрлэдэг. Жил ирэх тусам өндөгний хэрэглээ нэмэгдээд явж байгаа. Бид үйлдвэрлэлийн хэмжээгээ нэмэгдүүлж байгаа ч гэсэн нийт хэрэглээнийхээ 25 орчим хувийг үйлдвэрлэсэн хэвээрээ байгаад байна. Зарим үед импортын өндөгний үнэ дотоодынхтой адил болдог. Зарим үед арай хямд. Заримдаа бүр илүү хямд болдог. Энэ нь өндөгний шинэ хуучинтай холбоотой. Зах зээлийн эрэлт нийлүүлэлттэй холбоотой. Бид мэдээж аль болох хямд хэрэглээсэй гэж хямд бүтээгдэхүүн зайлшгүй чухал байна шүү дээ. Бид нар үнэтэй өндөг худалдмаар байна импортлогч нар хямд өндөг худалдаж болохгүй гэдэг шаардлага тавьж болохгүй шүү дээ. Хямд байгаа бүтээгдэхүүн нь ямар учиртай вэ гэхээр арай хуучирсан өндөг. Хуучирсан өндөг хэрэглэе гэж сонгож байгаа хүмүүс байна. Хамаагүй хуучирсан өндгөө хямд хэрэглэх нь хэрэглэгчийн сонголт. Шинэ өндгийг үнэтэй хэрэглэх нь ч бас зарим хэрэглэгчийн сонголт. Импортын компанийн нэг асуудал нь хуучирсан өндгөө шинэ гэж худалдаалж байгаа нь л асуудал. Хуучирсан өндгөө хуучин гэдгээр нь л худалдах ёстой. Шинэ гэж байгаа нь болохгүй асуудал.
-Өмнө нь тантай ярилцаж байсан. Бид дотооддоо өндөгний зах зээлээ бүрэн хангах боломж бий гэдэг талаар. Өндөг нь өөрөө эмзэг бүтээгдэхүүн л дээ. Тээвэрлэлтэд урт хугацаа зарцуулбал хүний эрүүл мэндэд аюултай. Дотооддоо өндөгний хэрэгцээгээ бүрэн хангахад тулгарч байгаа асуудлууд юу байна вэ?
-Би компанийн зүгээс биш бусад фермерүүдийн өмнөөс хариулбал, бусад жижиг фермерүүд хөрөнгө оруулалт хийхээсээ айдаг. Яг хөрөнгө оруулалт хийгээд бизнес хийгээд явж байх үед чанар муутай хуучирсан хямд үнэтэй өндөг зах зээл дээр орж ирээд тэр хүмүүсийн бизнесийг эрсдэлд оруулдаг. Энэ нь бусад фермерийн өмнөөс ярьж байгаа асуудал шүү. Тийм учраас бусад фермерүүд үйлдвэрлэлээ нэмэгдүүлэхээс айдаг. Бид энэ дээр импортын өндөгтэй ширүүн өрсөлдье гэдэг үүднээс зоригтой үйлдвэрлэлээ нэмэгдүүлж байгаа. Бас хоёр гурван том компаниуд нь зоригтой үйлдвэрлэлээ нэмэгдүүлээд явж байгаа. 2-3 жилийн дараа үйлдвэрлэлийнхээ бааз суурийг бэлтгэж дуусаад дотоодынхоо өндөгний хэрэгцээний 90 орчим хувийг хангадаг болно. Энэ нь төлөвлөгөөний дагуу явж байгаа ажил. Яалт ч үгүй үйлдвэрлэл барилга байшин шинээр барина. Дотор нь тоног төхөөрөмж шинээр суулгана. Шувуу амьдрах биологийн нас хугацаа хэрэгтэй байгаад байна. Ийм учраас зайлшгүй амьд амьтныг өсгөж бойжуулахад хугацаа хэрэгтэй учраас энд хугацаа яваад байгаа юм.
-Та бүхэн бас өндөгний үйлдвэрлэлээс гадна тэжээл бордоо үйлдвэрлэж байгаа. Сав баглаа боодлоо бас өөрсдөө дахин боловсруулж хийдэг. Тэжээл бордоо нь бас дотоодын бусад үйлдвэрлэгч нарт ямар боломжийг олгож байгаа вэ?
-Малын тэжээлийн үйлдвэр бол манай салбар бизнес. Энэ бизнес маань 2021 онд үйлдвэрлэлийн өндөр өсөлттэй ажилласан. Бусад фермерүүд манай малын тэжээлийн бүтээгдэхүүнүүдийг авч хэрэглэж байгаа. Цаашдаа их ирээдүйтэй бизнес гэж харж байна. Шувууны сангас буюу ялгадсыг боловсруулаад бордоо үйлдвэрлэж байна. Энэ дээр бид нэлээн найдлага тавьж байгаа. Ерөнхийлөгч маань Тэрбум мод гээд хөтөлбөр зарласан. Мод тарихад зүгээр газар ухаад мод булах өөр хэрэг. Түүнд нь үнэхээр шаардлагатай хөрсийг бэлдэж өгөх ёстой. Энэ дээр манай органик бордоо чухал ач холбогдолтой. Таван сар гаргаад хүмүүс мод тарьж эхэлнэ. Үүнд бид бэлэн байгаа үйлдвэрлэсэн бордоо маань чухал түүхий эд, чухал бордоо болно гэдэгт эргэлзэхгүй байгаа.
-Импортын бордоотой харьцуулахад харьцангуй органик байгаа байх?
-Хамаагүй органик. Бид органик гэдгээ батлаад Монгол улсын органикийн сертификатыг хүртэл авсан байгаа.
-Өндөгний саваа дахин боловсруулж ашигладаг. Зөвхөн компанидаа ашиглаж байна уу? Бусад фермерүүдрүү худалдаалж байна уу?
-Өндөг савладаг сагс цаасан үүр бол Монголд байдаг ганц л үйлдвэр л дээ. Бусад фермерүүд бол тэрийг авч өндгөө савлаад худалдаалж байгаа. Өндгөө эцсийн хэрэглэгч нарт хүргэж байгаа боловч бусад бизнесүүд нь хөдөө аж ахуйн чиглэлийн бусад фермерүүдэд бүтээгдэхүүнээ худалддаг харилцдаг тийм бизнес явуулж байгаа.
-Орон нутгууд өрхийн аж ахуйгаас нийлээд хамтдаа өндөгний фермерүүд байгуулах боломжтой талаар ярьж байсан. Яг өрхийн аж ахуй, өндөгний үйлдвэрлэл, жижиг фермерүүд байгуулахад юу анхаарах шаардлагатай байдаг вэ?
-Ний нуугүй хэлэхэд бид өндгийг импортоор зөөх ямар ч шаардлагагүй. Заавал Түмэн шувуут компанийн өндгийг худалдаж ав гэж бас тулгах боломжгүй шүү дээ. Тэгэхээр хол байгаа аймгууд нийлээд дундаа ядаж жижиг ферм байгуулаад тэр фермийнхээ бүтээгдэхүүнийг хэрэглэж байх бүрэн боломжтой. Энд бид нар хамтарч оролцъё гэж байгаа. Шувууны аж ахуй эрхлэхэд мэдээж шувуу хэрэгтэй. Барилга байгууламжаа өөрсдөө шийдэж болно. Шувууг нь хаанаас гаргах вэ гэдэг дээр бид фермүүдэд дэгдээхий гаргаж өгч нийлүүлдэг. Дээрээс нь тэжээлийг нь үйлдвэрлэж байна. Өндгөө савлах сагс, үүрийг нь үйлдвэрлэж байна. Энэ нь Монголд шувууны аж ахуй эрхлэх боломж байна гэсэн үг. Хүмүүс шувууны аж ахуй сонирхож байвал манай компанитай хамтарч ажиллах бүрэн боломжтой.
0
0
0
0
0
0
0
0
