Н.Номтойбаяр: Ц.Даваасүрэн төсвийн байнгын xорооны дарга xэвээр байвал өөрчлөлт гараxгүй
1945-1949 онд Индонезийн тусгаар тогтнолын дайны үеэр шүүхээс гадуур цаазаар авах ял, эрүү шүүлтийг системтэй хэрэглэж байсан Голландын Засгийн газрын буруутай ажиллагаа мөрдөн байцаалтын явцад илэрсэн тул тус улсын Ерөнхий сайд Марк Рютте Индонезичүүдээс албан ёсоор уучлалт гуйлаа.
Тус улсын цэрэг, тагнуулын албадын хүчирхийллийг засгийн газрын дээд түвшинд шийтгэж, колонийг хэвээр үлдээх зорилгын дагуу бүх асуудлыг авч үзсэн гэдгийг уг хэрэгтэй холбоотой явагдсан мөрдөн байцаалтын тайланд дурджээ.
1969 онд мөрдөн байцаалтын ажиллагааны дүнг нийтэлсний дараа Голландын Ерөнхий сайд Марк Рютте албан ёсоор уучлалт гуйж буйгаа мэдэгдсэн юм. Тэрээр, "Тэр жилүүдэд Голландын тал системтэй, өргөн хүрээтэй хүчирхийлэл үйлдэж, байсанд би өнөөдөр Индонезийн ард түмнээс уучлалт гуйж байна" гэв.
Рютте “Буруутан нь бие даасан цэргүүдэд биш, харин тухайн үеийн системд хамаатай. Давхардсан соёл бол өөр тийшээ харах, зугтах, колончлолын давуу байдлын тухай буруу ойлголт байсан. Энэ бол олон жил өнгөрсөн ч гэсэн гашуун ухаарал хэвээр байна" гэж нэмжээ.
Судалгаанд оролцсон түүхчдийн нэг, доктор Реми Лимпач хэлэхдээ "Ердийн цэргийн аргаар мөргөлдөөнийг зохицуулах боломжгүй" байдлаас ийм аймшигтай шийдвэрүүдийг гаргаж байсан гэж дүгнэжээ.
Дөрвөн жил хагасын хугацаанд явагдсан судалгаатай танилцсан Гаагийн шүүх Голланд улсыг колончлолын төлөө үй олноор хөнөөсөн хохирлоо барагдуулахыг үүрэг болгов.
Голланд, Индонезийн судлаачид "Голландын зэвсэгт хүчин онц хүчирхийлэл үйлдсэн нь өргөн хүрээг хамарсан төдийгүй санаатайгаар үйлдсэн болохыг эх сурвалжууд харуулж байна" гэж бичжээ. "Улс төр, цэрэг, хууль эрх зүйн аль ч түвшинд үүнийг өршөөж байсан. Үүний шалтгаан нь Голланд улс 1945 оны 8-р сарын 17-нд тусгаар тогтнолоо зарласан Бүгд Найрамдах Индонез улсыг ямар ч үнээр хамаагүй ялахыг хүсч байсан бөгөөд энэ зорилгод бараг бүх зүйлийг захирахад бэлэн байсан юм. Ингэхдээ ёс зүйн хил хязгаар, тэр дундаа тухайн үед мөрдөгдөж байсан хил хязгаарыг давсан” гэжээ.
Голландын армийг "шүүхээс гадуур цаазлах, зүй бусаар харьцах, эрүү шүүлт тулгах, хүнлэг бус нөхцөлд баривчлах, байшин, тосгоныг шатаах, ихэвчлэн дур зоргоороо олноор баривчлах, цагдан хорих зэрэг үйлдлүүдээр "байнга бөгөөд бүтцийн хувьд" буруутай" гэж тайлангийн судлаачид дүгнэсэн байна.
Голландын хуучин цэргийн албан хаагчдыг төлөөлдөг "Ахмад дайчдын платформ" байгууллагын хэвлэлийн төлөөлөгч тусгаар тогтнолын төлөө тэмцэж буй хүмүүсийн хүчирхийллийн талаар судалгаа хийсэн гэж мэдэгджээ.
Тэрээр хэлэхдээ: "Колоничлолоос ангижрах үеийг орчин үеийн хэм хэмжээ, үнэт зүйл, ёс суртахууны үүднээс хэт онцлон авч үзсэн. Харамсалтай нь 200 мянга гаруй ахмад дайчдыг хүчирхийлэл үйлдэгчээр далд хэлбэрээр дүрсэлж, тэднийг болон тэдний төрөл төрөгсдийг доромжилж, гутаан доромжилж байна” гэсэн мэдэгдэл хийв.
Индо-Голландын ард түмнийг төлөөлдөг байгууллага болох Платформ 2.0 тайланг нийтлэхийг хориглож өгөх гомдлыг Гаагийн шүүхэд гаргажээ.
Нидерландын Хатан хааны Зүүн Өмнөд Ази, Карибын тэнгисийн судлалын хүрээлэн, Нидерландын Цэргийн түүхийн хүрээлэн, Дайн, Холокост, геноцид судлалын хүрээлэнгийн хамтран хийсэн судалгааг “Цайхраас цааш: Голланд” хураангуй боть зэрэг 14 боть ном болгон хэвлүүлэх аж. Сануулахад, Нидерландын хаан Виллем-Александр 2020 онд Индонезийг колоничлолын үед "хэт хүчирхийлэл" үйлдсэндээ уучлалт гуйсан нь Индонези улсыг тусгаар тогтносноос хойш анх удаа харамсаж байгаагаа хүлээн зөвшөөрсөн явдал байлаа.
Эх сурвалж: The Guardian
0
0
0
0
0
0
0
0
