Н.Номтойбаяр: Ц.Даваасүрэн төсвийн байнгын xорооны дарга xэвээр байвал өөрчлөлт гараxгүй
“Өрөг хэлэлцүүлэг” нэвтрүүлэг “Экспортын боломжийг ашиглаж эдийн засгаа сэргээе” сэдвийн хүрээнд цуврал хэлэлцүүлгүүдийг бэлтгэн, та бүхэнд хүргэж байгаа билээ. Энэ удаагийн хэлэлцүүлгээ “Экспортын боломж ба асуудал” сэдвээр бэлтгэлээ.
Нэвтрүүлгийн зочдоор:
- “Ханбогд” кашмерын Ерөнхий захирал Ч.Ганцэцэг
- Монголын арьс, ширний үйлдвэрлэлийн холбооны захирал Д.Баярсайхан
- Жимс, жимсгэний холбооны Удирдах зөвлөлийн гишүүн Х.Цэвэлмаа
- “Одь тан” компанийн Гүйцэтгэх захирал Б.Чанцалдулам нар оролцлоо.
Ч.ГАНЦЭЦЭГ: САНХҮҮЖИЛТИЙГ УРТ ХУГАЦААНД ОЛГОВОЛ ТУХАЙН КОМПАНИ ЭКСПОРТОО НЭМЭХ, АЛСЫН ХАРААГАА ТЭЛЭХ БОЛОМЖ НЭЭГДЭНЭ
“Ханбогд” кашмерын Ерөнхий захирал Ч.Ганцэцэг
-Кашмер бол уул уурхайн бус экспортынхон дунд хөгжлийн хувьд нэлээд тэргүүлж яваа салбар. Одоогийн байдлаар хэчнээн орон руу хэдий хэмжээний экспорт хийж байгаа вэ?
-Одоогоор 10 гаруй улс руу экспорт хийж байна. Сүлжмэл болон самнасан ноолуур экспортолж байгаа. Гурван улсад өөрийн нэрийн барааны дэлгүүртэй болсон. Цаашид экспортоо нэмэхийн тулд төр, засгаас экспортыг дэмжсэн бодлого нь санхүүжилттэйгээ уялдсан хөтөлбөр шаардлагатай байна. Тухайн компани ганцаараа бүх төлбөрөө төлөөд гадаадад экспорт хийх, гадаадын үзэсгэлэн худалдаа, загварын шоунд оролцох, бүх зүйлээ хариуцаж байгаа. Энэ нь тухайн компанид санхүүгийн том дарамт болдог. Үүнийг бид өөрсдийн эх үүсвэрээр зохицуулсаар ирсэн.
Бусад улс экспортын бодлогоор санхүүжилт өгдөг. Тухайн аж ахуй нэгж бараа бүтээгдэхүүнийхээ чанар, технологи, загварт маш сайн анхаарч, загварын том шоу, экспортын бэлтгэл ажлаа хангаж ажилладаг. Монголд энэ бүхнийг зөвхөн тухайн компани хийж байгаа нь тухайн компанийн эдийн засагт дарамттай. Хоёрдугаарт, улам их экспорт хийх, илүү том амжилт руу тэмүүлэх цаг хугацааг алддаг.
-Жилд яг хэдий хэмжээгээр экспортлож байгаа вэ. Бүтээгдэхүүн, самнасан ноолуураа та бүхэн дангаараа гаргадаг уу. Эндээ каластер хэлбэрээр өөр байгууллагуудтай хамтардаг уу?
-Одоо бол манайх дангаараа сүлжмэл бүтээгдэхүүн, самнасан ноолуур экспортлож байгаа. Жилд 60 сая ам.долларын экспорт хийдэг. Жилд манай экспорт 10-20 хувиар нэмэгддэг. Цаашид ч нэмэгдэх төлөвтэй байгаа.
-Хамгийн сайн санхүүжилт авдаг салбарыг ноолуур гэж хардаг. Жилд та бүхэн санхүүжилтэд ямар байдлаар хамрагдаж байна вэ?
-Ноолуурын салбарт санхүүжилт өгч байгаа боловч нэг жилээр олгодог. Жилийн хугацаатай санхүүжилт, зээл аваад эргэн төлөөлт нь зургаан сарын дараа эхэлдэг. Санхүүжилтыг арай урт хугацаатай, гурав, таван жилээр ч юм уу олговол тухайн компани заавал санхүүжилт хөөцөлдөхгүйгээр экспортоо нэмэгдүүлэх, компанийнхаа бүтээмж, хөгжил дэвшил, алсын харааг томоор харах боломж нээгдэнэ. Тийм учраас бид жил бүр зээлтэй ноцолдож байгаа. Бидний алтан цаг үр ашиггүй өнгөрч байгаа гэж боддог.
-Жилийн хугацаатай санхүүжилт нь ямар санхүүжилт вэ?
-Түүхий эд бэлтгэлийн зээл. Нэг жилийн хугацаатай, зургаан сар болоод эргэн төлөлт хийгддэг. Засгийн газраас түүхий эд бэлтгэлд зориулж гурван хувийн хүүтэй зээл олгодог.
-Экспортын боломжийг улам тэлэхэд санхүүжилт, олон улсын зах зээлд хийх маркетинг дутмаг байна гэлээ. Ноолуурын компаниуд нийлээд нэгдсэн маркетинг хамт хийх оролдлого хийж үзсэн үү. Санхүүжилтийг яг ямар хэлбээр олговол Монгол Улс экспортоо тэд дахин тэлнэ гэсэн тодорхой тооцоолол бий юү?
-Ноолуурын салбарт нэн тулгарч буй зүйл бол ээрмэлийн үйлдвэр, утасны үйлдвэрийн хүчин чадал бага байгаа. Тиймээс утас ээрэх үйлдвэр хэд, хэдийг нэн яаралтай барих шаардлагатай байна. Тоног төхөөрөмж нь маш өндөр өртөгтэй, хэдэн сая евро. Ийм үйлдвэрийг олноор барьж, урт хугацааны, бага хүүтэй зээл олговол ноолуурын салбарын экспортыг дахиж нугалах, улам нэмэгдүүлэх боломж маш их байгаа.
Ер нь Монголын ноолуурын салбар дэлхийд танигдсан. Бас ч гэж энэ хугацаанд нэлээд их техник технологи, маркетингийн ажлууд хийгдсэн. Цаашид ч үе шаттайгаар хийж явахын тулд экспортоо жилээс жилд 20-30 хувиар нэмэх төлөвлөгөөтэй байна.
Экспортод яг ямар процессоор гаргадаг вэ. Олон улсад гаргахад ямар нэгэн асуудал үүсдэг үү?
-Экспортод гаргахад нэлээд олон бичиг баримт бүрдүүлдэг. Нэг бичиг авахын тулд гурван байгууллагын хаалгаар орно. Дарга нар нь байнгын хуралтай, гадуур явдаг. Тийм учраас экспорт хийж буй аж ахуйн нэгжүүдийг нэг цонхны үйлчилгээтэй болгох хэрэгтэй байна. Нэг газраас хэрэгтэй, шаардлагатай бичих баримт, зөвшөөрлөө авчихвал цаг хугацаа хэмнэнэ.
-Экспортод гаргах бүрдээ бүрдүүлж өгдөг үү?
-Тэгдэг. Бүтээгдэхүүнээ экспортод гаргах бүрдээ бичиг баримтаа дахин, дахин бүрдүүлдэг.
-Ойролцоогоор хэдэн хоногийн хугацаа шаардагддаг вэ?
-Долоо хоногт хоёр экспорт гарах бол яг л адилхан хугацаа шаардагдана. Яг л хөөцөлддөг бичиг баримтаа дахиад хөөцөлдөнө. Монголоос экспорт гарч л байгаа бол хүн бүхэн баяртайгаар бичиг баримтыг нь шуурхай бүрдүүлэх хэрэгтэй. “Монголоос олон экспорт гараасай. Вальт их хэмжээгээр орж ирээсэй” гэдэг хандлагатай болох нь зүйтэй. Үндэсний үйлдвэрлэгчдийнхээ бараа бүтээгдэхүүнийг хэрэглэдэг, сурталчлахын хэрээр тухайн орны экспорт нэмэгддэг. Монголд энэ их дутмаг байгаа. Үндэсний үйлдвэрлэгчид бүхнийг өөрсдөө зохицуулаад, ялтай юм шиг явдаг. Энэ цаг үе өөрчлөгдөөсэй гэж хүсэж байна.
Д.БАЯРСАЙХАН: МОНГОЛЫН АРЬС, ШИРИЙГ ЕВРОПЫН ОРНУУД АВАХ ДУРТАЙ Ч ЭКСПОРТОД ГАРГАХ БИЧИГ БАРИМТ БҮРДҮҮЛЭХЭД ЦАГ ИХ АЛДДАГ
Монголын арьс, ширний үйлдвэрлэлийн холбооны захирал Д.Баярсайхан
-Арьс, ширний хэчнээн үйлдвэр байдаг вэ. Хэдэн орон руу экспорт хийж байгаа вэ?
-Монголын арьс ширний салбарт өнөөдөр эцсийн бэлэн бүтээгдэхүүн хийдэг 100 гаруй аж ахуй нэгж, хувь хүмүүс, 30 гаруй арьс шир боловсруулах үйлдвэр, 4-5 ноос боловсруулах үйлдвэр үйл ажиллагаа явуулж байна. Бидний тооцоогоор, Монголд жилд 15 орчим сая мал нядалдаг юм шиг байна. Статистик тоо бол арай өөр байдаг. Нядласан 15 ширхэг малын арьс, ширний зургаа орчим сая нь дулааны аргаар боловсруулсан махтай нь хамт урд хөрш рүү экспортолдог. 250 орчим мянган адуу, 500 орчим үхрийн шир, 15-30 мянган тэмээний шир, 4 орчим сая ямаа, 4 орчим сая хонины арьс бэлтгэгдэж байна. Өөрөөр хэлбэл, боловсруулах үйлдвэр дээр 8-9 сая арьс бэлтгэгдэж байгаа. Үүний зургаа орчим сая ширхэг арьсыг хагас боловсруулаад, Турк, Итали, Испани, БНХАУ зэрэг орнууд руу гаргаж байна.
Сонирхуулаад хэлэхэд, Европын зах зээл рүү экспортлогдож байсан арьс шир сая коронавирусийн хоёр жилийн үед зогсоогүй. Өөрөөр хэлбэл, Европын орнуудаас Монгол улс руу хүнсний бүтээгдэхүүн, алим жимс оруулж ирсэн машинууд буцаж гарахдаа манай улсаас боловсруулсан арьс ширээд аваад явж байсан.
-Хагас боловруулсан гэдэг нь яг ямар байдлаар гэсэн үг вэ?
-Хагас боловсруулсан гэдэг нь бүтээгдэхүүн хийхийн тулд будаад, эсгэдэг шүү дээ. Будахаас өмнөх дамжлага гэсэн үг. Өөрөөр хэлбэл, өртөг бага шингэсэн байна гэсэн үг. Өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүний хувьд, өнгөрсөн хоёр жилийн хувьд бид цүнх бага хэмжээгээр Японы зах зээлд экспортоллоо. Монгол, Японы хоорондын хил худалдааны хөнгөлөлт байхгүйгээс, Монголд ажиллах хүчний хомсдолоос шалтгаалаад ч гэдэг юм олон шалтгааны улмаас энэ экспорт түр хугацаагаар зогсож байгаа. Коронавирусээс өмнө Казахстан, Оросын зах зээлд цүнх, жижиг эдлэл их хэмжээгээр гаргадаг байсан. Гэхдээ энэ нь гаалийн бүртгэлгүй гэсэн үг.
Хойд хөрш гаалийн хувьд Монгол Улсад хаалттай орон. Гааль худалдааны тарифын хувьд маш өндөр татвар авдаг.
-Япон Монголоос арьс, ширэн бүтээгдэхүүн дуртай орон. Бусад орнуудаас хамгийн боломжийн хэлэлцээртэй орон нь Япон.
-Уучлаарай, арьс ширний салбарын хувьд гааль худалдааны хэлэлцээр дээр үе шаттайгаар арьс, ширэн бүтээгдэхүүнийг Японы зах зээлд оруулахад буулгана л гэчихсэн байгаа болохоос тодорхой хэмжээгээр хөнгөлсөн зүйл байхгүй.
-Монгол, Японы эдийн засгийн түншлэлийн хэлэлцээр гэж тусдаа бий. Тарифын хөнгөлөлттэй. Үүнийг ашигладаг уу?
-Тийм хэлэлцээр байдаг. Арьс, ширэн бүтээгдэхүүн дээр энэ хэлэлцээрийг хэрхэн ашиглах заалт байхгүй. Өөрөөр хэлбэл, Япон улс өөрийн дотоодын зах зээлээ хамгаалдаг маш сайн хуультай орон. Тиймээс бусад орноос, Монголоос орж ирж байгаа арьс, ширэн бүтээгдэхүүнээс дотоодын зах зээлээ хамгаалчихсан байна гэсэн үг.
-Японы бараа, бүтээгдэхүүн Монголд тарифын хөнгөлөлттэй орж ирдэг. Тэгэхээр энэ хэлэлцээр хэрэгжиж буй хугацаанд энэ заалтыг Монголд ашигтай байдлаар өөрчлөх боломжтой эсэхийг тодруулж, хандаж үзсэн үү?
-Өөрчлөх боломжтой, боломжтой. Гадаад харилцааны яам, ХХААХҮЯ, Төрийн байгууллагууд энэ хэлэлцээрийг үргэлжүүлэн хийгээд явах шаардлагатай байгаа.
-Арьс, ширний компаниуд экспортоо яаж нээдэг вэ. Төр, засгаас ямар дэмжлэг шаардлагатай байна вэ?
-Монголын таван хошуу малын арьс, ширний чанар дэлхийд гайхагддаг. Монгол ноолууртай яг адилхан. Тэгэхэр энэ чанарыг нь Европын орнууд маш сайн судлаж, мэдсэн. Тиймээс Итали, Испани улс Монголын арьс, ширийг хагас боловсруулсан байдлаар авах маш их сонирхолтой байгаа. Цар тахал, коронавирус, Орос, Укрианы дайны улмаас сүүлийн жилүүдэд арьс, ширнээс гардаг желатины хэмжээ маш их өсөж байна. Тиймээс бусад орон Монголоос арьс, шир түүхийгээр нь авах сонирхолтой ихтэй байгаа. Бид экспортыг өөрсдөө нээж олохоос илүү бусад орон Монголын түүхий эдийн чанарыг мэдэж байгаа учраас авах сонирхлоор маш ихээр илэрхийдэг. Бид арьс ширээ заавал түүхийгээр нь гаргах гэж ер хүсэхгүй байгаа. Монгол Улс хөгжье л гэж байгаа бол аль болох нэмүү өртөг шингэсэн, эцсийн бүтээгдэхүүн экспортлох хэрэгтэй. Арьс, ширний салбарынхны ч зорилго ийм.
Мал амьтны эрүүл мэндийн тухай хууль 2016 онд батлагдсан. Энэ хуулийг баталснаар Монгол Улсад малын гаралтай түүхий эдийн чанар сайжирна. Өөрөөр хэлбэл, мал эрүүл болно гэсэн хүлээлт байсан. Харамсалтай нь, энэ хүлээлт бидний хэмжээнд хүрэхгүй байна. Энэ хууль батлагдсанаар биднээс авдаг цаасны хэмжээ нэмэгдсэн. Хорио цээрийн бичгийг Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газраас авахад итгэмжлэгдсэн лабораторийн дүнг үндэслэж олгоно гэсэн байдаг. Хуулин дээрээ. Гэтэл Мал эмнэлгийн ерөнхий газраас “Олон улсын мал эмнэлгийн гэрчилгээ” гэдэг юм дахиад нэмээд шаардах болсон. Бүрдүүлж өгөх бичиг, цаас л нэмэгдсэн гэсэн үг. Энэ нь өөрөө экспортлогчдод хүндрэл их учруулдаг.
Бид арьс ширийг хагас боловсруулаад Европын зах зээлд экспортлоход гадаадаас ачаа ачаад ирсэн машины бүрдүүлэлтийг маш яаралтай хийх шаардлагатай болдог. Нөгөө машин ачаагаа аччихаад хүлээгээд байдаг. Нөгөө олон цаасаа бүрдүүлэх гээд гүйх шаардлага тулгардаг. Энэ маш их хүндрэл үүсгэдэг.
-Бичиг баримтаа хэдэн байгууллагаас бүрдүүлдэг вэ?
-Лав 10-аад байгууллага дамждаг. Худалдаа аж үйлдвэрийн танхим шиг цахимаар олгочихдог болчихвол шаардлагатай бичиг баримтаа богино хугацаанд, цаг алдалгүйгээр бүрдүүлэх боломж бүрдэнэ.
Х.ЦЭВЭЛМАА: МОНГОЛ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ТҮНШЛЭЛИЙН ХЭЛЭЛЦЭЭРТЭЙ ГАНЦ УЛСАА Ч АШИГЛАЖ ЧАДАХГҮЙ БАЙНА
Жимс, жимсгэний холбооны Удирдах зөвлөлийн гишүүн Х.Цэвэлмаа
-Жимс, жимсгэний экспорт дээр манайхан чацарганыг мэддэг. Хэчнээн компани чацарганаас гадна ямар бүтээгдэхүүнийг хэр хэмжээгээр гаргаж байгаа вэ?
-Та сая Япон, Монголын эдийн засгийн түншлэлийн хэлэлцээрийг хөндөж ярилаа. Бид яг энэ хэлэлцээрийн дагуу чацаргана, чацарганы тос, чанамал, жүүсийг Япон руу бага хэмжээгээр экспортлоод явж л байна. Гол асуудал нь юу вэ гэвэл, бараа тодорхойлох, кодлох, уялдуулах олон улсын системээр бид чацарганы бүтээгдэхүүнээр орж чадаагүй явж байгаа. Зөвхөн жимс, самар гэдэг ерөнхий ангилал дотор орчихсан байгаа.
Бидний хамгийн гол сонирхож буй зүйл нь, Монгол Улсаас гарч буй бараа, бүтээгдэхүүн нэрээрээ гараасай гэж их хүсдэг. Энэ талаар 2016 оноос эхлээд ярьсан. Япон, Монголын эдийн засгийн түншлэлийн хэлэлцээр хийснээс хойш зургаан жил болчихлоо. Үр дүнгээ таван жилийн хугацаанд тооцно гэж байгаа бол одоо “Монгол Улс алдсан уу, хожсон уу” гэдэг асуудал гарч ирнэ. Үүнд ихэнх үйлдвэрлэгч “Алдсан” гэж л хариулах болов уу гэж бодож байна.
Дотоодын жимс, жимсгэний бүтээгдэхүүний 90 гаруй хувийг бид импортоор авдаг. Жимс, жимсгэн бүтээгдэхүүн боловсруулах 40 гаруй компани энэ 10 гаруй хувийг л хангах гэж явна. Монголд дотоодын зах зээлээ хамгаалах бодлого алга. Яг энэ худалдааны тал дээр бид үйлдвэрлэгчдийг илүү их борлуулалт хийж, гадаадын зах зээлд гаргахын тулд дотоодын зах зээлийн тодорхой хэсгийг хамгаалах хэрэгтэй. Ялангуяа, их үнэтэй бүтээгдэхүүн гаргаж байгаа үед.
Чацаргана бусад зах зээлийг бодвол арай өөр стратегийг сонгож авсан. Гэхдээ энэ стратегийг Монгол Улсын Засгийн газар бус Европын холбоо өөрөө сонгосон. Ингэж сонгож, гадаадын зах зээлд гаргахдаа “Увс хүнс” компани газар зүйн заалтыг авсан. Чацаргана газар зүйн заалттай болно гэдэг Монгол Улсад илүү их орлого олох замаа зассан гэсэн үг.
Одоогийн байдлаар багахан хэмжээгээр Япон, БНСУ, Тайвань руу бүтээгдэхүүнээ гаргаж байна. Гэхдээ энэ хангалтгүй байгаа юм. Яагаад гэвэл, цаашид энэ бүтээгдэхүүнийг замыг засах худалдааны хэлэлцээрүүд нь өнөөдөр дутагдаад байна.
-Хэлэлцээртэй байгаа ганц улсаа ашиглаж чадахгүй байна.
-Тэгж байна, ашиглаж чадахгүй байна. Монгол Дэлхийн худалдааны байгууллагад хөдөө аж ахуйн татаасын талаар амлалт аваагүй улс байхгүй юу. Тэгээд бид хамгаалах бодлого явуулж чадахгүй байна. Гэтэл дийлэнх экспорт гаргах уул уурхайн бус бүтээгдэхүүн нь хөдөө аж ахуйгаас хамааралтай байна. Экспортод гарах эхлэл нь тавигдчихаад байна л даа. Дараагийн зам нь засагдахгүй байна. Энэ замыг засахгүй л бол цаашаагаа экспорт нэмэгдэхгүй.
-Монгол Улс гадаад худалдаа хариуцсан яамгүй. Гэхдээ одоо Эдийн засаг, хөгжлийн яамтай болсон. ГХЯ, ХХААХҮЯ, ЭЗХЯ-нд “Өөр орнууд руу эдийн засаг, худалдааны хэлэлцээр хийгээд өг. Байгаа ганц улсдаа бүтээгдэхүүний нэршил, заалтыг нь өөрчлөөд өг” гэж хандаж үзсэн үү. Та бүхэнд хандахад харьяа яамд хөдөлж байна уу?
-Хөдлөөгүй ээ. 2016 оноос хойш үндсэндээ хандаад явж байна. Тухайн үед энэ эдийн засгийн түншлэлийн хэлэлцээрийг хийхэд Худалдаа аж, үйлдвэрийн танхим, ХХААХҮЯ, ГХЯ бодлогын хувьд гаргаж ирсэн. Гэхдээ өөрсдөө жил, жилд үйл ажиллагаагаа, хүрсэн түвшингээ үнэлэхгүй байна. Жилд байг гэхэд гурван жилд нэг удаа. Чацарганы бүтээгдэхүүний хувьд, бид зургаан жил ярьж байна. Зургаан жил яриад байгаа атлаа ядаж нэг бүтээгдэхүүний нэрээр хийгдэх асуудлыг шийдүүлж чадахгүй байна. Юу гэдэг гэхээр “Хэмжээ нь бага юм чинь” гэдэг. Хэмжээ нь чухал биш. Гадаадаас орлого улсдаа татах нь чухал. Илүү үнэтэй бүтээгдэхүүнээр илүү их орлогыг татах хэмжээнд хүрч чадвал бид өнөөдөр дэлхийтэй өрсөлдөнө.
Үүний төлөө л ажиллаж байгаа. Үүний төлөө компаниуд үйлдвэрлэлээ өргөжүүлсэн, тэлсэн. Олон улсын стандартын дагуу ажиллаж байна.
Б.ЧАНЦАЛУЛАМ: МОНГОЛЫН ЗУРГААН КОМПАНИ ХАМТРАН БҮТЭЭГДЭХҮҮНЭЭ ЕВРОПТ ЭКСПОРТОЛЖ БАЙНА
“Одь тан” компанийн Гүйцэтгэх захирал Б.Чанцалдулам
-“Одь тан” компани түүхий эд, эцсийн бүтээгдэхүүн байдлаар хэд, хэдэн орон руу экспорт хийдэг. Сүүлийн жилүүдэд экспортын хэмжээ ямар байна вэ. Үйлдвэрлэн гаргаж буй хэмжээгээрээ экспортолж чадаж байна уу?
-Манай компани 200 гаруй төрлийн уламжлалтын эм тан, 100 гаруй төрлийн гоо сайхан, ахуйн хэрэглээний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг. Би Монголын гоо сайхны бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн холбооны Удирдах зөвлөлд ажилладаг. Манай компани Европын холбооны Польш улс руу экспорт хийдэг.
Монгол Улсын эмийн зах зээл ерөнхийдөө 500-700 тэрбумын хооронд эргэлддэг. Энэ зах зээлийн ердөө хоёрхон хувийг уламжлалт анагаах ухааны найман үйлдвэр эзэлдэг. Дөрвөн үйлдвэр нь Европын холбоо болон Буриад, Тува, Өвөр Монголын зах зээлд уламжлалтын эм, тан, хүнсний нэмэлт бүтээгдэхүүн экспортолдог.
2019-2020 оны судалгаанаас харахад, жилдээ Европын холбоо руу 5-10 сая ам.долларын экспорт дөрвөн компани хамтарч хийсэн.
Коронавирус гарснаас хойш уламжлалт анагаах ухаан, Монгол орныг харах Европын холбооны өнцөг өөрчлөгдсөн, сайжирсан. Ингэснээр органик, байгалийн гаралтай бүтээгдэхүүнийг өвдөхөөсөө өмнө хэрэглэе гэдэг хэрэгцээ, шаардлага Европын холбоонд, гадаадын орнуудад нэмэгдсэн. Энэ утгаараа уламжлалт анагаах ухааны бүтээгдэхүүн, эрүүл мэндийн бүтээгдэхүүний экспортын хэмжээ бага багаар хурдацтай нэмэгдэж байгаа, коронавирус гарснаас хойш.
Гоо сайхны бүтээгдэхүүний хувьд манай каластерын зургаан компани нийлээд “Mongolian green label” гэдэг нэг нэрийн дор, Монголд анх удаа хамтарсан брэнд гаргасан. Өрсөлдөж байсан зургаан компани нийлж, хүчээ нэгтгээд Европын холбоо руу брэнд болж гарсан. Ингэсний нэг том амжилт нь юу вэ гэвэл, Европын холбооны CPNP гэдэг бүтээгдэхүүн бүртгүүлэх маш хүнд даваа байдаг. Үүнд есөн бүтээгдэхүүнээ бүртгүүлж чадсанаараа Герман, Франц улсад манай каластерын гоо сайхны бүтээгдэхүүнүүд экспортлогдож байна.
-Дотоодын нийт хэчнээн үйлдвэр энэ каластерт нэгдээд гарч байгаа гэсэн үг вэ?
-Дотоодын нийт 15 үйлдвэр. Ерөнхийдөө Монголын бүх үйлдвэрлэгч компаниуд нэгдээд энэ каластерыг байгуулсан.
-Нийт хэчнээн нэр, төрлийн бүтээгдэхүүн бүртгүүлээд байгаа вэ?
-Есөн нэр төрлийн бүтээгдэхүүн бүртгүүлээд байгаа. Эдгээр бүтээгдэхүүнээ Европын холбооны холбооны зах зээлд худалдаалж байна. Одоо Кувейт, Катар гэх мэт орнуудад манай каластерын компаниуд үнийн саналаа илүү саналаа илгээн, борлуулалт хийх түвшинд хүрээд байна.
Дэлхийн гоо сайхны бүтээгдэхүүний зах зээл Франц, БНСУ, бусад гэсэн гурван катигорт хуваагддаг. “Skin care”-ын түвшинд өрсөлдөхөд бидний өрсөлдөх чадвар бага. Манай компани үс арчилгааны бүтээгдэхүүн дээр илүү төвлөрч ажилладаг. Үс арьчилгааны мист, халгайн үрийн тос, үсний шампунь гурваа багцладаг. Ялангуяа, Чех улсын нийт хүн амын 44 хувь нь үсний уналттай, генетикийн болон генетикийн бус халзралттай байдаг. Гоо сайхны салбарын хувьд маш олон зүйл рүү хүчээ тарамдуулалгүйгээр яг нэг төрлийн бүтээгдэхүүн, салбараа бариад, экспортын алсын хараатай бүтээгдэхүүнээ хөгжүүлэх чухал. Тэгвэл тээвэр, ложистикийн асуудлаа шийдэх боломжтой орнууд руу экспорт хийх маш том, зах зээл боломж байна.
0
0
0
0
0
0
0
0
