Н.Номтойбаяр: Ц.Даваасүрэн төсвийн байнгын xорооны дарга xэвээр байвал өөрчлөлт гараxгүй
Гөрөөс хаачсан нь чухал уу? яагаад алга болсон нь чухал уу?
Жүжиг үзэгч хоёр залуугийн ийн хэлэлцүүлэг гэх үү, эсвэл үзэл бодлын зөрчилдөөн гэх үү маргаанаар өндөрлөсөн юм. Монголын уран зохиолын томоохон төлөөлөгч П.Баярсайханы 1980-аад онд бичсэн "Хүн гөрөөс" жүжгийн зохиолыг амилуулж "Bee театр”-ын хамт олон тайзнаа тавихдаа, эх зохиолын амин сүнсийг алдагдуулахгүйг хичээн аль болох байгаагаар нь, нэг ч харилцан яриаг өөрчлөхгүйгээр тавихыг зорьсноо хэлсэн.
Энэ нь жүжгийг хэт сунжирсан, өгүүлэх гэж буй санаа, үйл явдал нь аль эрт ил тод болчхоод байхад үргэлжлүүлэн нуршсан, төвөгтэй байдлыг бий болгов. Мэдээж зарим нэг үзэгдлийг орчин үе рүү хувиргаж, үзэгчдийн оюун санаанд буулгах гэж хичээсэн нь тодорхой.
Сүүлийн үед дэлхийн хийгээд монголын сонгодог, сонгомол зохиолоор тавигдаж буй жүжгүүдийг уран бүтээлчид тайлбарлахдаа, тухайн эх зохиол өнөөгийн нийгмийн байдлыг харуулсан, бичигдсэнээс хойш урт хугацаа өнгөрсөн ч хуучирдаггүй гэх мэтээр тайлбарлах нь бий. Үнэндээ хүн төрөлхтөн, хүний сэтгэл зүрх гэж оршин байгаа цагт аль ч зохиол хуучрахгүй. Дээр дурдсанчлан тайлбарлаж буй нь улиг болсон, өөрөөр хэлбэл онцлох агуулга хэлбэргүй жүжгийг илэрхийлэх нийтлэг гунигийн тайлбар мэт. Нэг ёсондоо хоёрхон дүр хоорондын харилцан яриа 2 цаг 30 минут үргэлжлэх нь аймшигтай уйтгартай байлаа.
Зохиолын гол дүр Оюумааг жүжигчин Б.Одгэрэл чадамгай бүтээсэн. Түүнд жүжигчний ур чадварын хажуугаар гайхалтай өгөгдөл ч байна. Сонсоход тааламжтай дуу хоолойны өнгө, үзэгчдийг өөртөө татах онцгой авьяас хийгээд гоо үзэсгэлэн бүрдсэн энэ жүжигчин эл драмын жүжгийг амилуулж авч гарав. Ер нь эмэгтэй хүний сэтгэлийн чанадад ямар их уй гуниг, харамсал, айдас бүчсэн мэдрэмжүүд багтаж нуугддаг юм бэ. Өөрөөсөө ч нуухыг хүссэн дурсамж тээж явдагтаа л эмэгтэйчүүд ойлгомжгүй байдлыг бий болгож, дотоод сэтгэлийн асар их зөрчилдөөн дундаа тарчилж амьдардаг мэт. Оюумаа хүчирхийлэлд өртөж буй эмэгтэйчүүдийн төлөөлөл ч байж болно. Үнэнчээр хайрлаж бас үнэн сэтгэлээр хайрлуулж байна гэж итгэж явсан энэ бүсгүй нөхрийнхөө бусармаг, бузар этгээд болохыг, түүний гар утсыг олсноор мэднэ. Үнэн гэдэг хүний сэтгэлийн хань болдоггүй. Итгэл өгсөн хүндээ хууртана гэдэг хэчнээн аймшигтай вэ. Үнэн сэтгэлийг нь дэвсэлж орхивол өнөөгийн нийгэмд мянга мянган Оюумаа бий болно. Үе үеийн театр судлаач мэргэжилтнүүд, “Театр бол нийгмийн толь” хэмээн онолддог. Тэгвэл энэ нь Оюумаагийн дүрээр биеллээ олж чадав.
Эх зохиолд Оюумаа нөхрийнхөө машины суудал доороос гар утас биш бэлгэвч олдог. Гэтэл жүжгийг орчин үеийн хүмүүст наалдацтай байлгахын тулд гар утсан дээрх бичлэг үзсэн болгон хувиргажээ. Мэдээж энэ оновчтой шийдэл. Бэлгэвч гэдэг орчин цагт тэгтлээ цочирдоод байх асуудал биш. Энэ мэтээр жүжгийг орчин цагт буулгахыг зорьсон юм бол, одооны хүмүүс урт сунжирсан зүйлийг ойшоодоггүй болсныг анзаармаар. Урт хугацаанд үргэлжлэх жүжиг байтугай 20 минутын нэвтрүүлэг, дөрвөн минутын дуу сонсохоос ч төвөгшөөдөг болсон цаг шүү дээ.
Дэлэгийн дүрийг бүтээсэн жүжигчин Г.Мөнхжаргалын хувьд, ёстой л дотор байтугай гадар ч үгүй “маанаг хар” шиг санагдав. Дүрдээ тохирсонгүй юу эсвэл угаас өгөгдөлгүй нэгэн байв уу мэдэхгүй. Алдаа гээд байх зүйл түүний жүжиглэлтээс харагдаагүй ч гөлгөр, нэгэн хэвийн уйтгартай. Хоосон бас хичээсэн дүрлэгэр хар нүдээр цоо ширтэн тоглож буй түүнийг хараад инээд ч хүрэх шиг, дургүй ч хүрэх шиг. Өгөө аваатай жүжиглэлт цаанаа сэтгэлд бууж таатай нөхцлийг бий болгодог. Энэ нь үзэгчийн мэдрэмжид буудаг юм. Гэтэл түүний тоглолтоос “түй” гэх өчүүхэн төдий мэдрэмж авсангүй. Бичээч би бээр эл жүжгийг хоёр удаа үзсэн. Эхний удаад түүнийг хараад хачин жүжигчлэлттэй доторгүй хүн байна гэсэн бодол тээгээд гарсан ч, “дутуу мэдэрч дутуу ойлгосон юм биш байгаа даа…” гээд дахин үзэв. Анхны мэдрэмж худал хэлээгүй байсан. Сүр пар хийсэн “хачин жүжигчин”. Дэлэгийн дүрийг бүтээхэд жүжигчнээс маш их зүйл шаардана. Хүний аминд санаандгүйгээр хүрчихсэн байж болзошгүй адармаатай дүр шүү дээ. Түүнийгээ өөрөө мэдээд харамсаж халаглаж, тэр ч бүү хэл буруугаа бусдад тохох гэж хичээх хоромхон зуурын сэтгэл хөдлөл ч илэрнэ. Эцэст нь хүн байх мөн чанарыг өөрийн философиор илэрхийлдэг. Гэтэл нэг л янзын царай, нэг л сэтгэл хөдлөл. Хүчээр шилжиж буй хоосон төрх. Жүжгийг гутаасан гэж хэтрүүлэхгүй ч зогсоосон, хөлдөөсөн.
Аливаа бүтээл агуулга хэлбэрийн нэгдэл байдаг. Аль нэг нь хазайх аваас тухайн бүтээлийн сүнслэг чанар үгүйрнэ. Жүжгийн гол зангилаа, далд утга басхүү чимэг нь гөрөөс. Жүжгийн эхлэлд Дэлэг буудсан гөрөөсөө үүрч гарч ирлээ. Өнөөх жүжгийн зангилаа болсон гөрөөсийг маань жижигхэн чихмэл бугаар илэрхийлжээ. Агуулга гэж яривал гөрөөсийг муур, нохойгоор илэрхийлсэн ч асуудалгүй. Хэлбэрийн хувьд энэ нь жүжгийн эрчмийг сулруулсан, болхи, доог хийж инээмээр оновчгүй шийдэл. Театр урлаг гэдэг байж болох хамгийн сайн хэлбэрээр шийдлээ гаргах ёстой. Ялангуяа хүнд драмын жүжигт энэ мэт жижиг сажиг зүйлийг ч анхаарч, уран бүтээлчид маш сайн бодох хэрэгтэй.
Гол нь тасраагүй гөрөөсний амийг тасалж цусыг юүлэв. Дэлэгийн гар шаламгай хөдөлж байлаа. Жүжигчин Г.Мөнхжаргалын сайн жүжиглэж, дотортой эсвэл үнэмшилтэй бүтээсэн хэсэг нь ердөө энэ. Яг л нядалсан малынхаа махыг эвдэж буй мэт харагдсаныг нуух юун.
Жүжиг дээр дурдсанчлан хэт нуршуу болсон. Үүнийг уран бүтээлчдийн зүгээс, “Үйл явдал нь тодорхой жүжгийг 20 минутад ч багтааж болно. Гагцхүү энэ чухал биш. Үйл явдал өрнөж байхад хүнээс ямар мэдрэмжүүд гарах, хүний сэтгэл зүй ер нь хормын дотор хэрхэн өөрчлөгдөж болохыг дүрийн шилжилтээр харуулах нь чухал” гэсэн юм.
Үнэндээ тайзан дээр гурав дахь удаагаа амилж байгаа эл жүжгийн үйл явдал, жүжигчдийн шилжилтийг үзэх нь хэнд ч хэрэггүй, наалдацгүй. Ер нь театрын жүжиг үзээд өөрийгөө олно гэсэн тэнэг бодол манай уран бүтээлчдэд нэвт шингэчихсэн харагддаг. Угаас хүн төрөлхтөн амьдарч л байгаа цагт өөрийн замналаар мэдрэхээ мэдэрч, олохоо олж, ойлгохоо ойлгоно. Харин шинэлэг шийдлээр, шинэ өнцөг гаргаж үзэгчдийг алмайруулан, “үүнийг ингэж хийж болдог байх нь ээ” гэсэн бодол тээлгэн, оюун санааг нь сэргээж, соён гэгээрүүлэх нь театр урлаг хөгжих нэг алхам болно. Үүгээр Ардын жүжигчин Б.Мөнхдоржийн найруулгаар олонд хүрсэн “Хүн гөрөөс”-ийг "өвгөнлөг" болсон гэдгийг л хэлэх гэсэн юм.
Сүүлийн үед анзаараад байхад залуу найруулагчид хэлбэрт анхаарах болж. Үүний жишээ “Гэм зэм”, “Фауст”. Дэлхийн хэмжээний нүсэр бүтээлүүдийг уйдахааргүй шинэлэг, түргэн шилжилтүүдтэй тавьж буй нь залуу хүний сэтгэлгээний онцлог биз. Харин агуулга нь барьцгүй. Олон санаа оргож боссон харагддаг. Ахмад уран бүтээлчдийн хувьд уламжлалт хэв маягаа нэн тэргүүнд тавиад байх шиг. Мэдээж бүх жүжиг пост-драмын байвал утгаа алдана. Гэсэн ч уламжлалаа шинэлэг байдалтай хавсрах нь зүй. Ер нь ч ахмад уран бүтээлчид хийдгээ хийсэн гавьяатай. Тиймдээ ч гавьяаны амралтаа авбал зүгээр. Тэднээс сонсох, зөвлөгөө авах зүйл байлгүй л. Гэхдээ дотор нь байж биш, холоос зөвлөвөл зохимжтой.
Ингэхэд гөрөөс хаачсан бэ? Эсвэл яагаад алга болсон бэ?
Дүр бүтээж буй хоёр жүжигчин ч мэдэхгүй гэж хариулсан. Энэ нь өнцгөө гаргаагүйн илрэл л дээ. Ойлгомжгүй ч юм уу, нууцлаг зүйлсийг үзэгчдэд асуулт болгон үлдээнэ гэх бас л нэг явцуу ойлголт бий болжээ. Бүтээж буй жүжгээсээ зугтааж, аргацаан хариулж буй хэлбэр мэт санагддаг. Ядаж логик уялдаа холбоотой таамаглал байж гэмээ нь бүтээлийнхээ сүнслэг байдлыг барина шүү дээ.
Сүүлд нь мини театрт тавигдаж буй жүжгийн дараагаар хэлэлцүүлэг маягийн зүйл зохион байгуулах нь тун амттай юм билээ. Сайн ч бай муу ч бай жүжгийн талаар, магадгүй ойлгомжгүй зүйлсийн талаар үзэгч, уран бүтээлчид хамтран ярилцах нь хэн хэн дээ өгөөжийг хүртээнэ. Миний хувьд энэхүү санал солилцох хэсэг жүжгийн нэгэн бие мэт сайшаалтай байлаа.
0
0
0
0
0
0
0
0
