Б.Саранчимэг, Б.Баярсайхан, Д.Сарангэрэл, Ц.Мөнхцэцэг нарыг МАН-ын УЗ-өөс чөлөөллөө
БИЗНЕС ӨРӨГ нэвтрүүлэг энэ удаа Лондонгийн Арбитрийн шүүх дээр дөрвөн жил болж байгаа Оюу толгойн татварын маргааны асуудлыг хөндлөө. Маргааны гол шалтгаан болон Оюу толгой төслөөс Монголчууд хэзээ ноогдол ашиг авах вэ?, Оюу толгой ХХК Монгол улсад хэзээ ААН-ийн орлогын албан татвар төлөх вэ талаар Хууль зүй, дотоод хэргийн дэд сайд Б.Солонгоотой ярилцлаа.
Монгол улсын зэс, алтны хамгийн том ордны нэг Оюу толгой төслийн Хөрөнгийн оруулалтын гэрээг зурснаас хойш энэ жил 15 жилийн ойтойгоо золгож байна. 30 жилийн гэрээний хугацаа талдаа оржээ.
2020, 2021 онд бид Оюу-толгойн гэрээний ашгаа нэмэгдүүлэх талаар сөхөж,гэрээний буруутан хайж, хөрөнгө оруулалтын гэрээ болон дубайн гэрээг хэлэлцэж шуугисан. Асуудал овоо газар авч Монгол улсынЗасгийн газар ажлын хэсэг байгуулан Рио Тинтотой хэлэлцээ хийж,Дубайн гэрээг цуцалж, Монгол улсын эзэмшдэг 34 хувьд ноогдох 2.3 тэрбум долларын өрийг тэглүүлж чадсан.
Гэхдээ Дубайн гэрээ л цуцлагдсан л болохоос бусад зайлшгүй шийдэх ёстой зардлаас хувь тооцож менежментийн төлбөр авдаг, баталгааны шимтгэл авдаг, Оюу толгойн өрийн асуудал, гүний уурхайн хөрөнгө оруулалтын зардал хэтэрч хугацаа хойшилсон зэрэг асуудлууд шийдэгдээгүй хэвээр үлдсэнг мартаж болохгүй.
Оюу толгой компанийн өр 2023 оны эцсээр 16.5 тэрбум доллар байсан бол 2024 оны нэгдүгээр улирал дуусахад 17.2 тэрбумын өртэй болсон байна.
Эдгээр асуудлууд болон татварын маргаан чшийдвэрлэгдэж чадалгүй 2020 онд Лондонгийн Арбитрийн шүүх дээр очиж өнөөдрийг хүртэл дөрвөн жилийн хугацаанд маргаан үргэлжилсээр байна. Энэ хугацаанд Рио Тинтогийн зүгээс засгийн газарт хоёр ч удаа тохиролцох санал тавьсан байдаг. Үүнтэй холбоотойгоор маргааныг хоёр удаа түтгэлзүүлсэн ч МУ-ын засгийн газрын зүгээс тохиролцох боломжгүй гэж үзэн маргаан одоо үргэлжилж байгаа.
Лондонгийн арбитр дээр байгаа татварын маргаан татварын гурван актыг хамардаг
- Татварын маргаан Оюу толгой компанийн 2013-2015 оны үйл ажиллагаанд хяналт шалгалт хийж 155 сая ам.доллар буюу 355 тэрбум төгрөгийг татварын нөхөн ноогдуулалтай татварын актаас эхэлсэн.
- 2016-2018 оны татварын хяналт шалгалт хийж дахин 650 тэрбум төгрөгийн нөхөн ноогдуулалтын акт тавьсан. Эдгээр актыг Рио Тинто компанихүлээн зөвшөөрөхгүй Лондонгийн арбитрийн шүүхэд гаргасан нэхэмжлэлийг нэмэгдүүлсэн.
Маргалдаж буй нийт үнийн дүн болох 1 их наяд 26 тэрбум төгрөгийг төгрөгийг холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу Оюу толгой компаниас төсөв төлсөн. Төлсөн энэ мөнгийг нь манай Засгийн газар ковидын үед иргэн 300 мянган төгрөг хэлбэрээр тараачихсан.
- 2023 онд буюу өнгөрсөн жил 2019-2020 оны санхүүгийн үйл ажиллагаанд хамаарах 80 сая ам.доллар буюу 280 орчим тэрбум төгрөгийн татварын актыг дахин татварын ерөнхий газар тавьсан.
Эдгээр гурван маргааныг нэг маргаан болгож маргааны үнийн дүн 1.3 их наяд төгрөг болсон байна.
Татварын маргаан юунаас үүдэлтэй вэ?
2009 онд байгуулсан Хөрөнгө оруулалтын гэрээнд заасан Татварын орчин гэсэн бүлгийн зарим заалтыг хэрхэн тайлбарлаж, ойлгох вэ гэдэгтэй холбоотойгоор маргаан өрнөсөн.
- “Рио Тинто” компанийн зүгээс 2009 онд Хөрөнгө оруулалтын гэрээ байгуулах үед хүчин төгөлдөр байсан татвартай холбоотой Монгол Улсын бүх хууль, тогтоомжийг мөрдөнө гэж үздэг бол ЗАсгийн газар татварын шинэчлэсэн хуулиа дагахыг хүсдэг.
Хөрөнгө оруулалтын гэрээ хийснээс хойш Монгол Улсад хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байсан Татварын хууль, тогтоомж шинэчлэгдсэн гэсэн үг.
- МУ Олон улсын татварын суурийг бууруулах, зардлаар ашиг шилжүүлэхийн эсрэг гэрээ конвенцод нэгдэж орсон.
- МУ-ын Засгийн газар Оюу толгой ХХКийн олборлож, экспортолсон зэсийн баяжмалд агуулагдаж буй бүх ашигт малтмалаас нөөц ашигласны татвар авна гэж үздэг бол Рио Тинто зөвхөн алт мөнгө зэсэнд нөөц ашигласны татвар төлнө гэж үздэг.
2010-2023 оны хугацаанд Оюу толгой компани татвар, төлбөр шимтгэл хэлбэрээр нийт 1.8 тэрбум долларыг төсөвт төлсөн гэж тайлагнадгаас 806 сая ам долларын нөөц ашигласан төлбөр төлсөн байна.
Оюу толгой ХХК одоогоор алдагдалтай ажиллаж байгаа учраас ашгийн татвар буюу ААНийн орлогын албан татвар төлдөггүй.
Харин энэ хугацаанд Оюутолгой компаниас нийт 7 тэрбум ам долларыг Рио тинто болон харилцан хамааралтай этгээдүүдэд төлсөн байна.
Арбитрийн шүүхийн тов одоогоор 2025 оны 9-р сард товлогджээ.
Хэдийгээр татварын маргааны дүн 1.3 их наяд төгрөг цаашдаа Монгол улсын авах татварын хэмжээг шийдэх чухал шийдвэр юм. Оюу толгойн далд уурхай бүрэн хэмжээгээр олборлох үед ч энэ тоо өсөх ёстой.
Энэ татварын маргаан шийдвэрлэгдэж байж цаашид Рио тинтотой маргаангүй байх үндэслэл бүрдэнэ.
Нэвтрүүлгийг дээрх линкээр үзнэ үү.
https://www.facebook.com/urugmnmedia/videos/443019534831409/
0
0
0
0
0
0
0
0
