Хайрын шид: “Яруу найрагт зориулж зүүсэн зангиа”

Энэ бол дурлахаа байсан цагийн шүлэг. 1985 оны шүлэг юм уу даа. Хайр гэдэг чинь хүнийг аврагч, хүнийг хүн байлгадаг ганц зүйл юм шүү дээ. Тэр дурлал гээч чинь бол худлаа. Хайр их олон зүйл дээр хайр илэрнэ. Бүсгүй хүний хайр давамгайлсан айл өрх сайхан амьдардаг гэж боддог. 

-Та хэчнээн хүнд дурлаж байсан байв?

-Байхгүй ээ, байхгүй. Ах нь залуудаа дурлаж байгаагүй ээ.

-Тэгвэл хайрын захиа олныг авч байв уу?

-Эмэгтэйчүүд надад их гайгүй байсан шүү.

Ийм шүлэг гэргийдээ зориулан бичиж явлаа. Охинтой минь чацуу, 1983 оны шүлэг. 42 жилийн өмнөх хайрын шүлэг юм байна. 

Ер нь хайрын тухай ярина гэдэг дурлалын шүлгийн тухай хууч хөөрнө гэдэг сэтгэл дотор мандсан үй олон учралын тэр одод шиг гэрэл гэгээний тухай ярина л гэсэн үг шүү дээ. 

Хэн нэгний гоо сайханд автаж, үдшийн бүрийгээр цастай хайруугаар цэцэрлэгийн сандал дээр ганцаар суугаад үдшийг барах явдал бий. Тэр чичирсэн, дурласан зүрх сэтгэлээ цагаатгахаар эсвэл эхнэрийнхээ дулаан хайранд очихоор гэр рүүгээ алхана шүү дээ. 

Хайрын шүлэг бол адгууслаг хүсэл, дур тачаалаас маш хол зүйл. Тэр бол нэгэн агшны гоо үзэсгэлэнд автсан миний сэтгэлийн хөг аялгуу байхгүй юу даа. Үндсэндээ миний хайрын бүх шүлэг бол бүсгүйчүүдийн гоо үзэсгэлэн, гэргийн гэгээ хоёрын дундаас төрсөн.

Энэ миний эхнэртээ зориулсан шүлэг. Өөрийнхөө хувь тавиландаа зориулсан шүлэг гэх юм уу даа. Би чинь өдөр болгон болздог хүн. Романтик гэвэл хамгийн тэнэг романтик байж ч магад. Бидний зүрх сэтгэл гэдэг тооны насаар хэмжигддэггүй нь сайхан юм даа.

-Эхнэрийнхээ тухай яриач. Та хоёр хэдэн онд танилцаж байв бэ. Ер нь эрэгтэй хүн хань болох хүнээ яг яаж таньдаг юм. Та жишээ нь эхнэрээ яаж таньж байв?

-Яаж ч таньдаггүй шүү дээ. Яагаад ч танигдахгүй шүү дээ. Тэрийг л тавилан гэдэг байх. Таньчхаад суудаг сан бол энэ хорвоод салалт гэж байхгүй шүү дээ.

Хүн аль гарагт, аль улсад, ямар тивд төрсөн нь хамаагүй, догдолдог, мөрөөддөг, сэтгэл зүрхтэй “төрдөг”.

“Үгүйлэн санана” дууны шүлгийнхээ санааг Монгол Улсын хилийг даваад, Горькийн сургуульд суралцахаар явж байхдаа олж байсан. Хилийн дээсний цаана очоод эх нутгаа, аавыгаа санаж байсан. Ээж маань бурхны орон руу явчихсан байсан цаг.  Би гэдэг хүн чинь “Тан руу нүүж явна” киногоо биччихээд, Горькийн сургуульд явсан. Кино маань 1984 онд кино гарч, 1985 онд би Горькийн сургуульд сурахаар мордсон гэсэн үг. Тэгэхээр “Тан руу нүүж явна” кино маань намайг Горькийн сургуульд явуулсан. Горькийн сургуульд яваад би Төрийн шагнал хүртсэн “Санана даа” шүлгээ бичсэн. 

Тухайн үед санана гэдэг үг их хурц сонсогдож байсан. Шүлэг маань сонинд нийтлэгдсэн байсныг “Харанга” хамтлагийн Ц.Чулуунбат олж үзсэн юм билээ. Гэргий нь гадаадад байсан гэсэн. Гэргийгээ санаж байсан хүн шүлэгт минь ая хийсэн гэдэг. Олон санасан хүний санасан сэтгэлээр энэ дуу бүтсэн түүхтэй юм даа. 

50 жил миний сэтгэлд явсан шүлэг. Ер нь байна аа, хүний сэтгэлд үлдэх асар цөөхөн зүйл байдаг. Тэрний нэг нь энэ. Тийм ч учраас би энэ шүлгээ унших дуртай байдаг юм. Надад гоё юм өгөөгүй ч гэсэн гоё л байдаг юм даа. 

-Энэ шүлгээ эзэнд нь зориулж уншиж өгч байв уу? 

-Бүр сүүлд уншиж өгсөн. Айхавтар баярлаж байна лээ. Би бараг хэлээ ч үгүй юм шүү дээ, Би чамд хайртай гэж. Бүр 37, 38-тайдаа ойлгосон. Тэр хүн “Надад эртхэн хэлэхгүй яасан юм” гэж билээ.

-Нууц биш бол энэ шүлгийн эзэн ямар мэргэжилтэй, хэд орчим насны хүн байдаг вэ. Хүмүүст үгээр дүрсэлж үзүүлбэл?

-Намайг тоомооргүй гуалиг, үйтэн хуар дээлтэй, тас хар шүү. Тийм эмэгтэй дээ. 

-Хамгийн сүүлд тэр бүсгүйтэйгээ хэзээ холбоо барьсан бэ? 

-Өө, үргэлж л ярина. Голдуу би биш тэр ярьдаг юм.  

-Залгаад юу гэх үү? 

-Сайн уу. Бие давгүй биз гэж асууна. Нас явчихсан болохоор ч тэр юм уу тэгж их асууна. Эмч хүн байхгүй юу.  Би ч давгүй, давгүй л гэдэг юм.